Тритийдің әрекетін зерттеу

21.07.2020

Соңғы бірнеше жыл ішінде ҚР ҰЯО Радиациялық қауіпсіздік және экология институтының қызметкерлері тритийдің қоршаған орта нысандарындағы әрекетін, оның ішінде OСT-нің, өсімдіктерде жинақталуын және қайта бөлу процестеріне зерттеу жүргізуде. Тәжірибелер әртүрлі ауыл шаруашылық дақылдарымен жасанды түрде жасалған оранжерея жағдайларында да, Семей сынақ полигонының (ССП) тритиймен ластануының табиғи жағдайларында да жүргізіледі.

Техногенді тритий – бұл адам ағзасына тыныс алу кезінде ғана емес, сонымен бірге азық-түлікпен, атап айтқанда өсімдік шаруашылығы өнімдерімен де енетін сутегінің радиоактивті изотопы. Өкінішке орай, бүгінгі күнге дейін жалпы қабылданған әдіснамалар тритийленген судың (НTO) құрамындағы дозасына қосқан үлесін ғана ескереді және органикалық заттектер (органикалық байланысқан тритий – OCT) құрамындағы оның қауіптілігін айтарлықтай бағаламайды. Айта кету керек, НTO-ның адам ағзасынан жартылай шығарылу кезеңі 10 күн, ал OСT бір жылдан асады!

Осы жылдың маусым айында тағы бір тәжірибе бұрынғы «Дегелең» сынақ алаңының аумағындағы штольнялардың бірінен ағатын радиоактивті су ағынының аумағында өтті. Тәжірибелік өсімдік ауыл шаруашылық дақылы – салат (Lactuca Sativa) болды. Нәтижелерге сүйене отырып, тритийдің өсімдіктерге ауадан өту параметрлері туралы мәліметтер алынады, олар кейін өсімдік шаруашылығы өнімінің сапасын бағалауда және тұрғындарға арналған дозаны есептеу кезінде қолдануға болады.